چرم، کالایی نفیس و فاخر در عصر حاضر محسوب می‌شود و علاقه‌مندان فراوانی را به خود جذب کرده است. این ماده، از دیرباز تاکنون، حضوری پررنگ در زندگی بشر داشته است. پیشینه‌ی صنعت چرم در ایران و جهان، به دورانی می‌رسد که انسان‌ها برای نخستین بار از پوست حیوانات برای پوشش و گرم نگه داشتن خود بهره بردند.
با گذر زمان و به ویژه پس از دگرگونی‌های صنعتی، شاهد پیشرفت چشمگیری در ابزار و ماشین‌آلات صنعت چرم بوده‌ایم. این تحول، تولید چرم را سریع‌تر و مرغوب‌تر از پیش نموده است. ایران با پیشینه‌ای درخشان و 550 ساله در هنر چرم‌سازی، از دیرباز در زمره تولیدکنندگان کهن این محصول ارزشمند قرار دارد. امروزه نیز صنعت چرم ایران با اتکا به فناوری‌های نوین، طیف گسترده‌ای از محصولات باکیفیت را به بازار عرضه می‌کند. اگر به دانستن سیر تحول چرم در ایران و جهان علاقه‌مندید، پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
تاریخچه صنعت چرم در ایران
ایران در زمره‌ی پیشگامان صنعت چرم در جهان به شمار می‌رود و سابقه‌ی استفاده از این ماده در ایران به پنج سده‌ی پیش می‌رسد. نکته‌ی قابل توجه این است که تولید چرم به روش صنعتی، نخستین بار در سال ۱۳۱۱ هجری شمسی در همدان کلید خورد و دو سال بعد، دومین کارخانه‌ی چرم‌سازی در تبریز راه‌اندازی شد.
با گذر زمان، کارگاه‌ها و کارخانجات متعددی در اقصی نقاط ایران به تولید چرم روی آوردند. رفته‌رفته، ایران جایگاه خود را به عنوان یکی از برترین تولیدکنندگان محصولات چرمی در سطح بین‌المللی تثبیت کرد و محصولاتی نظیر انواع کیف، کفش‌های چرمی مردانه، کمربند و سایر ملزومات چرمی را با مرغوبیت عالی به بازار عرضه نمود.
صنعت چرم در دوره قاجار
اسناد و مدارک حاکی از آن است که در زمان پادشاهی احمدشاه قاجار، اقداماتی برای واردات ماشین‌آلات و ابزارآلات دباغی از اروپا انجام پذیرفت. نکته قابل توجه اینکه، در آن برهه زمانی از تاریخ صنعت چرم، از این ماده علاوه بر تولید ملزومات نظامی، در ساخت پوشاک متنوعی نظیر پالتو، کلاه و دستکش نیز بهره‌برداری فراوانی می‌شد.
به دنبال حملات توپخانه‌ای و انحلال دوره نخست مجلس، محمدعلی شاه قاجار فرمان برقراری دوباره آن را صادر کرد. متعاقب این امر، نمایندگان مجلس به اتفاق آرا تصمیم به احداث یک واحد صنعتی نوین چرم‌سازی در کشور گرفتند؛ چرا که تا آن زمان، تولید چرم صرفاً از طریق شیوه‌های کهن و سنتی دباغی صورت می‌پذیرفت. در این برهه زمانی، کاربرد چرم به نحو چشمگیری گسترش یافت و به موقعیتی ممتاز دست یافت و رونق فراوانی پیدا کرد.
چرم سازی پس از انقلاب در ایران
صنعت چرم در ایران، پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ (۱۹۷۹ میلادی) برای دوره‌ای رونق چشمگیری یافت و به یکی از مشاغل پرطرفدار تبدیل شد. بررسی پیشینه این صنعت قبل از انقلاب حاکی از آن است که توان داخلی محدود به ساخت تجهیزات ابتدایی مانند دستگاه‌های شستشوی چرم (نظیر جعبه‌دنده) بود. با این حال، پس از انقلاب و به دنبال اعمال تحریم‌ها، برخی از واحدهای تولیدی برای غلبه بر محدودیت‌ها و به منظور توسعه صنعت چرم، به تولید مواد شیمیایی مورد نیاز روی آوردند.
این امر موجب شکوفایی دوباره صنعت چرم شد، اما دیری نپایید که حمایت‌های دولتی از این بخش کاهش یافت. این مسئله، تولیدکنندگان را با چالش‌های متعددی مواجه ساخت، از جمله رقابت با کالاهای وارداتی چینی مانند کفش، کمربند و پوشاک زنانه.
تاریخچه چرم در جهان
چرم، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مواد مورد استفاده بشر، قدمتی به اندازه پیدایش نیاز انسان به پوشاک دارد. از همان ابتدا، این ماده برای محافظت در برابر عوامل محیطی و تامین گرما به کار می‌رفت و بدین ترتیب، نیازهای اساسی انسان به پوشش را برطرف می‌ساخت. در دوران باستان، پوست حیوانات ماده اولیه برای تولید چرم بود. این فرایند به تدریج تکامل یافت و در عصر حاضر، شاهد رونق چشمگیر صنعت تولید پوشاک و انواع وسایل جانبی چرمی هستیم.
صنعت چرم در عصر حجر
عصر حجر، دوره‌ای باستانی است که قدمت آن به میلیون‌ها سال قبل می‌رسد. پژوهش‌های باستان‌شناسی در زمینه تاریخ چرم نشان می‌دهد که انسان‌های اولیه پس از شکار، از گوشت حیوانات به عنوان غذا و از پوست آن‌ها برای پوشاندن و محافظت از بدن و پاهای خود بهره می‌بردند.
شایان ذکر است که ابزارهای کشف شده از آن دوران، گواه بر انجام فرآیند دباغی پوست در آن زمان هستند. افزون بر این، در آفریقای جنوبی، سوزن‌هایی ابتدایی برای سوراخ کردن و دوختن چرم به کار می‌رفته است. همچنین، در سیبری ابزاری برای نرم کردن و آماده‌سازی پوست کشف شده که نشان از فرآوری چرم در این منطقه دارد.
تاریخچه چرم در عصر مفرغ
پس از سپری شدن عصر حجر، عصر مفرغ آغاز شد که قدمت آن به حدود ۴۰۰ هزار سال قبل می‌رسد. در این عصر، صنعت چرم‌سازی شکوفا شد و مصنوعات چرمی با دقت و هنرمندی بیشتری ساخته می‌شدند. چرم در آن دوره به عنوان کالایی ارزشمند در مبادلات تجاری مورد استفاده قرار می‌گرفت و با گذشت زمان، از آن برای تولید پاپوش‌ها و چکمه‌های بادوام جهت استفاده در کارهای کشاورزی بهره‌برداری شد.
یکی از برجسته‌ترین اکتشافات این دوره، پاپوشی است که دیرینگی آن به بیش از ۱۳۰۰ سال پیش می‌رسد. این کفش که از یک قطعه چرم یکپارچه ساخته شده، دارای سوراخ‌هایی بر روی خود است. ظرافت این مصنوع، گواهی بر توسعه و پیشرفت صنعت چرم در این مقطع تاریخی است.
حضور چرم در قرون وسطی
قرون وسطی شاهد شکوفایی چشمگیر صنعت چرم بود. در این عصر، فنون چرم‌سازی به میزان قابل توجهی پیشرفت کرد و این دوره را به مقطعی برجسته در تاریخ این صنعت تبدیل نمود. اروپا در این دوران، به قطب اصلی تولید کالاهای چرمی متنوعی مانند کیف‌های مردانه، پاپوش‌های چرمی، چکمه و غیره بدل گشت.
دباغان با به‌کارگیری شیوه‌های نوین، چرم‌هایی با لطافت و استحکام بالا فرآوری می‌کردند. از جمله اقلام چرمی پرطرفدار این دوره می‌توان به انواع کیف، کفش، زین و کمربند اشاره کرد. همزمان، هنر دوخت و دوز نیز متحول شد؛ صنعتگران با بهره‌گیری از موی گراز به عنوان سوزن، به سادگی چرم را سوراخ کرده و می‌دوختند.
پیشرفت صنعت چرم در عصر مدرن
صنعت چرم از اواسط قرن بیستم شاهد تحولات چشمگیری بوده است. پس از سال ۱۹۵۰، تولیدات چرمی با شتابی فزاینده روبرو شد و طراحان با خلق آثاری بدیع و ویژه، به بهترین نحو پاسخگوی تقاضای مصرف‌کنندگان بودند. دوران پس از جنگ جهانی دوم، همچنین شاهد رونق تجارت بین‌المللی چرم بود. از سال ۱۹۶۳، با ظهور چرم مصنوعی، فصل نوینی در این صنعت رقم خورد و این ماده‌ی جدید به سرعت در تولید انواع کیف و کفش به کار گرفته شد.
با گذشت زمان، شمار تولیدکنندگان چرم مصنوعی افزایش یافت و الگوی برون‌سپاری در فرایند تولید، رواج پیدا کرد. این دگرگونی، نقطه عطفی در تاریخ صنعت چرم به شمار می‌رود. برون‌سپاری، موجب انتقال تولید محصولات چرمی به کشورهای در حال توسعه‌ای شد که مواد اولیه را با بهای کمتری فرآوری می‌کردند. در نتیجه، صنعت چرم تا به امروز به شکلی پیشرفته توسعه یافته است و کشورهایی نظیر چین، روسیه، برزیل و هند در این عرصه پیشتاز هستند. امروزه، چرم همچنان به عنوان کالایی پرطرفدار شناخته می‌شود که با گذشت هزاران سال، محبوبیت خود را حفظ کرده و با سبک‌های گوناگون پوشش هماهنگ می‌شود.
چرم، ماده‌ای که قرن‌هاست زیبایی خود را حفظ کرده، همچنان در دنیای مد و پوشاک جایگاهی ممتاز دارد. طراحان نامدار در برندهای مطرح، از چرم برای خلق انواع پوشاک، کیف و کفش بهره می‌برند. این امر نشان‌دهنده‌ی انطباق‌پذیری بالای چرم با جریان‌های مد و توانایی آن در پاسخگویی به نیازهای مصرف‌کنندگان است. امروزه، کاربرد چرم گسترش یافته و شاهد استفاده از آن در تولید انواع پوشاک رسمی، مانند کت، شلوار و دامن هستیم. با توجه به این تحولات، می‌توان آینده‌ای درخشان برای چرم در صنعت مد متصور بود و آن را به عنوان یکی از برترین مواد اولیه در تولید پوشاک به شمار آورد.